1استادیار مرکز تحقیقات آموزش و کشاورزی و منابع طبیعی استان اصفهان، اصفهان، ایران
2دانشیار پژوهشکده اسانس‌های طبیعی دانشگاه کاشان، کاشان، ایران
3کارشناس‌ارشد شیمی و فن‌آوری اسانس، پژوهشکده اسانس‌های طبیعی دانشگاه کاشان، کاشان، ایران
4کارشناس‌ارشد پژوهشکده اسانس‌های طبیعی دانشگاه کاشان، کاشان، ایران
چکیده
جنس سریش (Eremurus M. B.) متعلق به تیره لاله (Liliaceae) است، که بیش از 40 گونه از این جنس در جهان و هفت گونه در ایران گزارش شده است. در این تحقیق ترکیب‌های شیمیائی اسانس اندام‌های مختلف گیاه "سریش ایرانی" (Eremurus persicus) منطقه آزران کاشان مورد بررسی قرار گرفته است. این گونه انحصاری نواحی مرکزی ایران بوده و در اراضی آبرفتی ارتفاعات کوهستانی دارای رویشگاه‌های طبیعی می‌باشد. سرشاخه‌های گلدار و میوه‌های گیاه در بهار سال 1391 از منطقه آزران کاشان جمع‌آوری، در شرایط آزمایشگاه خشک و به روش استخراج و تقطیر همزمان با حلال آلی (SDE) اسانس‌گیری گردید. برای شناسائی ترکیب‌های تشکیل‌دهنده اسانس از دستگاه‌های گاز کروماتوگرافی (GC) و گاز کروماتوگرافی متصل‌شده به طیف‌سنج جرمی (GC/MS) استفاده شد. 37 ترکیب در اسانس گل گیاه سریش ایرانی (E. persicus) شناسائی شد که اجزای اصلی آن، شامل: ترکیب‌های هگزادکانوئیک اسید (4/11درصد)، نونانال (01/9 درصد)، پاراوینیل گوائیاکول (94/6درصد)، هپتادکان (31/5درصد) و آپیول (31/5درصد) بودند. 26 ترکیب شیمیائی در اسانس برگ گیاه شناسائی شد که اجزای عمده آن به‌ترتیب شامل: ترکیب‌های کایورن (45/8درصد)، هگزادکانوئیک اسید (95/7درصد)، بتا-یونون (04/7درصد) و 2E,4E-دودکادی‌انول (88/5درصد) بودند و تعداد 30 ترکیب از اسانس میوه گیاه استخراج شد که اجزای عمده آن به ترتیب شامل: ترکیب‌های هگزادکانوئیک اسید (07/13درصد)، ترانس- وربنول (85/9درصد)، 6E‚10E-پسودوفیتول (22/7درصد) و اپی-13-مانول (6/5درصد) بودند. مقایسه ترکیب‌های ترپنی موجود در اسانس اندام‌های مختلف گیاه سریش ایرانی نشان داد، بیشترین ترکیب‌های مونوترپنی اسانس گیاه سریش ایرانی مربوط به اندام برگ و میوه گیاه بود و عمده ترکیب‌های سزکوئی‌ترپنی اسانس گیاه، مربوط به اندام گل بود و بخش اعظم ترکیب‌های فرار اسانس گیاه، متعلق به کتون‌ها، اسیدها، استرها و الکل‌ها بودند.
ابتدای صفحه