1دانشیار پژوهشی، موسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع، تهران، ایران
2استادیار پژوهشی، موسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع، تهران، ایران
3دانشجوی دکتری فیزیولوژی گیاهی، دانشکده علوم طبیعی، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران
چکیده
به منظور بررسی و مقایسه عملکرد ترکیب‌های شیمیایی اسانس گونهBoiss. & Hohen. Thymus kotschyanusتحقیقی در 8 رویشگاه واقع در 4 استان کشور انجام گرفت. سر شاخه‌های گلدار گیاه جمع‌آوری و به روش تقطیر با آب و توسط دستگاه کلونجر اسانس‌گیری شد. شناسایی ترکیب‌های اسانس با استفاده از دستگاه گاز کروماتوگرافی (GC) و گاز کروماتوگرافی متصل به طیف سنج جرمی (GC-MS) آنالیز گردید. نتایج این مطالعه نشان داد که عملکرد اسانس از 72/0 تا 6/2 درصد تغییر می‌کند. بیشترین اسانس متعلق به رویشگاه صاحب در استان کردستان و کمترین درصد اسانس در رویشگاه کلیبر-آینالو در استان آذربایجان‌شرقی مشاهده شد. 12 ترکیب غالب شامل پارا-سیمن (92/0-66/7 درصد)، 1،8-سینئول (31/1-05/14 درصد)، گاما- ترپینن (17/0-15/3 درصد)، لینالول (46/0-33/41 درصد)، بورنئول (29/0-63/7 درصد)، آلفا ترپینئول (23/0-72/38 درصد)، ژرانیول (16/0-77/18 درصد)، تیمول (67/0-71/21 درصد)، کارواکرول (8/10-35/69 درصد)، آلفا- ترپینیل استات (91/1-6/9 درصد)، ژرانیل استات (35/0-96/7 درصد) و ای-کاریوفیلن (88/0-63/2 درصد) در اسانس این گونه شناسایی شدند. بالاترین درصد ترکیبها به کارواکرول، لینالول و آلفا-ترپینئول اختصاص داشت. بیشترین درصد کارواکرول در رویشگاه رزقان-قلعه جوشین در استان آذربایجان‌شرقی مشاهده شد. بالاترین درصد لینالول و آلفا ترپینئول در رویشگاه کلیبر-دوقرون به‌دست آمد. در جمعیت‌های رویشگاههای استان آذربایجان‌شرقی و استان کردستان درصد ترکیب‌های لینالول و آلفا -ترپینئول افزایش یافته است. ترکیب‌های تیمول و کارواکرول ترکیب‌های غالب اسانس در جمعیت‌های مربوط به رویشگاههای استان لرستان تشکیل می‌دهند. در جمعیت مربوط به استان مازندران نیز ترکیب‌های ژرانیول، آلفا-ترپینئول، تیمول و کارواکرول به میزان تقریبا برابر مشاهده می‌شوند.
ابتدای صفحه